1. Ինչո՞վ են իրար նման և ինչո՞վ են միմյանցից տարբերվում հալոգենները:
Նմանություններ:
Հալոգենները VII խմբի գլխավոր ենթախմբի տարրերն են: Հալոգենների ատոմներն արտաքին էլեկտրոնային շերտում 7 էլեկտրոն են պարունակում: Հալոգենները ոչ մետաղներ են: Ուժեղ օքսիդացնողներ են:
Հալոգենները միմյանցից տարբերվում են նրանով, որ միացություններում ունեն տարբեր օքսիդացման աստիճան: Հալոգենների քիմ. ակտիվությունը կարգաթվի մեծացման հետ թուլանում է:
2. Հակիրճ նկարագրեք հալոգենների կարևորագույն միացությունները:
Հալոգենները ջրածնի հետ փոխազդելով՝ առաջացնում են հալոգենաջրածիններ: Հալոգաջրածնական թթուներն են՝ HF, HCI, HBr, HJ: Հալոգենները թթվածնի հետ անմիջականորեն չեն փոխազդում: Հալոգենները թթվածնի հետ առաջացնում են օքիսիդներ: Հալոգենների առաջացրած օքսիդներին համապատասխանում են թթուները:
3. Կարգաթվի մեծացմանը զուգնթաց՝ ինչո՞ւ և ինչպե՞ս են փոխվում հալոգենների հատկությունները:
Հալոգենների քիմ. ակտիվությունը կարգաթվի մեծացման հետ թուլանում է: Հալոգենները ուժեղ օքսիդացնողներ են, ընդ որում խմբում կարգաթվի մեծացման հետ օքսիդացնող հատկությունը թուլանում է:
4. Ի՞նչ վալենտականություններ կարող է դրսևորել բրոմն ավելի մեծ էլեկտրաբացասկանությամբ քիմիական տարրերի հետ միացություններ առաջացնելիս: Պատասխանը հիմնավորեք՝ համապատասխան քվանտային բջիջները պատկերելով և բրոմի ատոմի՝ հիմնական վիճակից գրգռված վիճակներին անցումը ցուցադրելով:
5. Ո՞ր տարրը վերականգնող հատկությունների երբեք չի դրսևորում, ինչո՞ւ:
Բոլոր հալոգենները, բացի ֆտորից, ցուցաբերում են վերականգնող հատկություններ: Ֆտորի ատոմի արտաքին էներգիական մակարդակում թափուր օրբիտալներ չկան:
6. Հալոգենաջրածնական թթուներից ո՞րը չի կարելի պահել ապակե անոթում, ինչո՞ւ:
Հիդրոհալաթթուները երկուական թթուներ են, որոնք կազմված են ջրածնից և հալոգեններից մեկից (ֆտոր, քլոր, բրոմ, յոդ): Դրանցից հիդրոֆլորաթթուն (HF) այն հիդրոհալաթթունն է, որը հնարավոր չէ պահել ապակե տարայի մեջ: Դրա պատճառն այն է, որ հիդրոֆտորաթթուն փոխազդում է ապակու հետ, մասնավորապես, ապակու սիլիցիումի երկօքսիդի (SiO2) բաղադրիչի հետ՝ առաջացնելով սիլիցիումի տետրաֆտորիդ (SiF4) և ջուր (H2O): Այս ռեակցիան թուլացնում է ապակին՝ հանգեցնելով դրա կոռոզիայի և հնարավոր կոտրման:
7. Հալոգենաջրածնկան թթուներից որի՞ դիսոցման աստիճանն է ամենամեծը, և որի՞նը՝ ամենափոքրը: Ինչո՞ւ:
Հալոգենաջրածնական թթուներն են՝ HF, HCI, HBr, HJ: HJ դիսոցման աստիճանը ամենամեծն է:
8. Ինչպիսի՞ն է քիմիական կապը հալոգենների և հալոգենաջրածինների մոլեկուլներում:
Հալոգենաջրածինների մոլեկուլում քիմ. կապը կովալենտ բևեռային է, որը առաջանում է ջրածնի և հալոգենի արտաքին էներգիական մակարդակի էլեկտրոնների զույգման հաշին:
9. Դասավորեք հետևյալ թթուները՝ ըստ ուժի նվազման:
ա. HBrO, HBrO2, HBrO3, HBrO4
HBrO4 > HBrO3 > HBrO2 > HBrO
բ. HBrO3, HClO3, HJO3
HClO3 > HBrO3 > HJO3
գ. HCl, HF, HJ, HBr
HCl > HBr > HF > HJ:
Էջ 51
1. Ինչպիսի՞ն է քլորի վալենտային շերտի էլեկտրոնային կառուցվածքը:
2. Քանի՞ կենտ էլեկտրոն կա քլորի ատոմի վալենտային շերտում (հիմնական վիճակում):
Քլորի ատոմի վալենտական թաղանթում (հիմնական վիճակ) կա ընդամենը 1 կենտ էլեկտրոն։
3. Ինչո՞ւ քլորի հաևաբերական ատոմային զանգվածն արտահայտվում է կոտորակային թվով՝ Ar (Cl) = 35,5:
(75.77% • 35) + (24.23% • 37) = (0.7577 • 35) + (0.2423 • 37) ≈ 26.5375 + 8.9771 ≈ 35.5146:
4. Ինչո՞ւ է լաբորատորիայում հարմար չէ քլոր ստանալ՝ նատրիումի քլորիդի հալույթը կամ լուծույթի միջոցով հաստատուն էլեկտրական հոսանք անկացնելով:
Քլորը սուր հոտով գազ է, դրա պատճառով էլ հարմար չէ:
5. Նախորդ գլխից ձեր ստացած տեղեկություններն օգտագործելով՝ փորձեք գրել քլորի ստացման համար պիտանի որևէ այլ ռեակցիայի հավասարում:
2KMno4 + 16HCI- > 2KCI + 2MnCI2 + 5CI2 + 8 ↑ H2O:
6. Նկարագրեք քլորի հիմնական ֆիզիկական հատկությունները:
Քլորը սուր հոտով, դեղնականաչավուն գազ է:
7. Ի՞նչ է քլորաջուրը, ի՞նչ է քլորի հիդրատը:
Քլորը լավ լուծվում է ջրում, նրանից կարող ենք լուծույթ ստանալ, իսկ այդ լուծույթի անունը կոչվում է ՝ քլորաջուր:
Ջրի մեջ քլոր անցկացնելիս դեղնականաչավույն բյուրեղներ են առաջանում, դա քլորի հիդրատն է:
8. Բացատրեք, թե ինչո՞ւ ծծմբի հետ փոխազդելիս երկաթը վերածվում է Fe+2 իոնի, իսկ քլորի հետ փոխազդելիս Fe+3 իոնի:
Քանի որ քլորն ավելի էլեկտրաբացասկան տարր է, քան ծծումբը, այդ պատճառով:
9. Ի՞նչ է ,,կրակե անձրևը,, ե՞րբ է նման անձրև ,,տեղում,,:
10. Ո՞ր քիմիական տարրերի առաջացրած պարզ նյութերը կարող են օքսիդացնել քլորիդ իոնը:
Ֆտոր:
11. Հետևյալ լուծույթներից ո՞րը չի կարող գոյություն ունենալ, ինչո՞ւ ֆտորաջուր, քլորաջուր, բրոմաջուր:
Ֆտորաջուր:
12. Գրեք ստորև թվարկված մետաղների ու քլորի միջև քիմիական ռեակցիաների հավասարումները: Յուրաքանչյուր դեպքում ցույց տվեք էլեկտրոնների փոխանցումը:
ա. բարիում
բ. ալյումին
գ. կալիում
դ. ցինկ:
Էջ 55
1. Ինչպե՞ս կարելի է քլորաջրածին ստանալ:
Լաբորատորիայում քլորաջրածին ստանում են պինդ նատրիումի քլորիդի ու խիտ ծծմբական թթվի միջև փոխազդեցությունից:
2. Ինչո՞ւ քլորաջրածինը չենք կարող հավաքել ջրի վրա:
Քլորաջրածինը չենք կարող հավաքել ջրի վրա, քանի որ քլորաջրածինը ջրում լավ է լուծվում:
3. Ինչպիսի՞ն է քիմիական կապը քլորաջրածնի մոլեկուլում: Պատկերեք այդ կապի առաջացումը:
Քլորաջրածինը մոլեկուլում քիմիական կապը կովալենտ բևեռային է:
4. Գրեք հետևյալ բյուրեղային քլորիդների ու խիտ ծծմբական թթվի միջև տեղի ունեցող քիմիական ռեակցիաների հավասարումները:
ա. MgCl2
MgCl2 + H2SO4 = MgSO4 + 2HCl
բ. LiCl
LiCl + H2SO4 = LiHSO4 + HCl
2LiCl + H2SO4 = Li2SO4 + 2HCl
գ. FeCl3
2FeCl3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 6HCl:
5. Ինչպե՞ս կարելի է իրականցացնել հետևյալ փոխարկումները.
H2 → HCl → Cl2 → NaCl → HCl →CaCl2 → CaSO4
H2 + Cl2 = 2HCl
4HCl + MnO2 = MnCl2 + Cl2 + 2H2O
Cl2 + 2NaBr = 2NaCl + Br2
NaCl + H2SO4 = NaHSO4 + HCl
2HCl + CaCO3 = CaCl2 + CO2 + H2O
CaCl2 + H2SO4 = CaSO4 + 2HCl:
Էջ 58
1. Հակիրճ նկարագրեք հալոգենների հիմնական կիրառությունները:
Հալոգեններն ու դրանց միացություններն ունեն մեծ կիրառություն կենցաղում, քիմ. արդյունաբերություն, բժշկության մեջ, տնտեսությունում:
2. Ի՞նչ հետևանքների կարող է հանգեցնել ֆտորի պակասը կամ ավելցուկը մարդու օրգանիզմում:
Ֆտորի պակասը բերում է ատամների քայքայման պատճառ:
3. Ի՞նչ հետևանքների կարող է հանգեցնել յոդի պակասը կամ ավելցուկը մարդու օրգանիզմում:
Յոդի պակասը նաև ավելցուկը բերում է վահանաձև գեղձի խանգարման՝ հանգեցնելով խպիպ հիվանդությունը:
4. Ի՞նչ է ժավելաջուրը, ինչպե՞ս է ստացվում, ի՞նչ կիրառություն ունի կենցաղում:
Քլորը նատրիումի հիդրօքսիդի հետ փոխազդելիս ստացվում է ժավելաջուր:
5. Ի՞նչ է քլորակիրը, ո՞րն է այդ նյութի կիրառությունը:
Քլորակիրը ստանում են քլորի և հանգած կրի՝ կալցիումի հիդրօքսիդի փոխազդեցությունից:
6. Բրոմի ո՞ր միացություններն են կիրառվում լուսանկարչության բնագավառում:
Հիմնված է լուսանկարչությունը լույսի ազդեցության տակ արծաթի բրոմիդի քայքայման վրա: Լուսաժապավենի վրա սև պատկերն անջատված է մետաղական արծաթի մանրագույն մասնիկներից:
7. Ո՞ր նյութն է կենցաղում հաճախ բրոմ անվանում, ի՞նչ նպատակով է այդ նյութն օգտագործվում:
Բրոմ են անվանում կենցաղում նատրիումի բրոմիդը, օգտագործվում է բժշկության մեջ: Օգտագործում են նյարդային համակարգի համար:
8. Ո՞ր բնագավառում և ի՞նչ նպատակով է կիրառվում յոդի թուրմը:
Յոդի թուրմը կիրառվում է բժշկության մեջ:
9. Ի՞նչ նպատակով է կիրառվում ֆտորաջրածինը, այդ նյութի ո՞ր հատկության վրա է հիմնված տվյալ կիրառությունը:
Ֆտորաջրածինը ակտիվ է և փոխազդում է ապակու հետ:
10. Հակիրճ նկարագրեք քլորի, աղաթթվի ու նատրիումի քլորիդի հիմնական կիրառությունները:
Քլորը կիրառվում է բժշկությունում:
Աղաթթուն կիրառվում է աղերի, կաուչուկի, ներկերի, պլասմասների արտադրություններում:
Նատրիումի քլորիդը օգտագործվում է կենցաղում: